"Το Ημερολόγιο ενός ανέργου - 155+1 αληθινές ιστορίες". Ένα βιβλίο που
γεννήθηκε μέσα από τη σκληρή αλήθεια της ανεργίας, τις προσωπικές
ιστορίες των πραγματικών ανθρώπων πίσω από τα ψυχρά νούμερα και την ιδέα
του δημοσιογράφου και συγγραφέα Χριστόφορου Κάσδαγλη.
Σε μια
χώρα που η πραγματικότητα 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων κρύβεται κάτω από το
χαλί, με κρόσσια του τα ποσοστά και τις εξαγγελίες, το Ημερολόγιο ενός
ανέργου - είτε ως διαδικτυακός τόπος στην αρχή είτε και ως βιβλίο πλέον -
έφερε στην επιφάνεια ακριβώς εκείνη την αλήθεια που δεν είναι συμβατή
με το "λογισμικό" ΜΜΕ και πολιτικής.
Ποια είναι όμως η αλήθεια
του ανθρώπου που έδωσε σάρκα και οστά σε αυτή την ιδέα; Μία συνέντευξη
με τον Χριστόφορο Κάσδαγλη ως απλή προθέρμανση για ένα βιβλίο που είναι
έτοιμο να μας ξυπνήσει αλλά και να μας γοητεύσει.
«Το Ημερολόγιο ενός Ανέργου», λοιπόν. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο. Ποια ήταν όμως η αιτία που γέννησε αυτή την ιδέα;
Αιτία
είναι αυτό που ζούμε. Το υπ’ αριθμόν 1 από όλα τα προβλήματα που
βιώνουμε ως κοινωνία, αυτή η μολυσματική ασθένεια. Αφορμή ήταν η
λογοτεχνία. Γράφοντας το προηγούμενο βιβλίο μου («Ανώνυμοι
χρεοκοπημένοι») παρασύρθηκα σε μια παράλληλη αφήγηση ενός άνεργου που
κάθεται στη γωνιά του και σχολιάζει μελαγχολικά τα όσα του συμβαίνουν.
Έτσι γεννήθηκε το αρχικό «Ημερολόγιο ενός ανέργου», η μαγιά, 17
κειμενάκια διάσπαρτα στο βιβλίο, τα οποία βρίσκονταν σε συνεχή αντίστιξη
με τη μάλλον σκληρή και χιουμοριστική γραφή των υπόλοιπων κειμένων.
Αργότερα
σκέφτηκα να τη συνεχίσω εκείνη τη δουλειά γράφοντας κι άλλες σελίδες
ημερολογίου, αλλά στην πορεία συνειδητοποίησα ότι θα ήταν πολύ πιο
καταλυτικό να δοθεί ένα βήμα στους άνεργους προκειμένου να καταγράψουν
οι ίδιοι τα βιώματά τους και τις ιδέες τους σε ευρεία κλίμακα. Να
εκφραστούν, να απελευθερωθούν από την όποια ντροπή και τις ενοχές που
ένιωθαν, από το αίσθημα της απομόνωσης, και μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία
να αναδυθεί η πραγματική εικόνα που κρύβεται συνήθως πίσω από δείκτες
και αριθμούς.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο συνάντησα τον Κώστα Εφήμερο και το
ThePressProject
που με την τεχνογνωσία τους και τη γενναιόδωρη συμμετοχή τους έδωσαν
σάρκα και οστά στην ιδέα και την οδήγησαν σε άλλη διάσταση. Ακολούθησε
ένας σημαντικός αριθμός εναλλακτικών σάιτ και μπλογκ που στήριξαν την
προσπάθεια στο ξεκίνημά της. Ευτυχές αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας
ήταν το σάιτ
imerologioanergou.gr, οπότε τα πράγματα πήραν το δρόμο τους.
«Σπάμε το ταμπού της ντροπής και τη δημόσιας σιωπής». Για ποιο λόγο; Με τι στόχο;
Η
κοινωνία, το πολιτικό σύστημα και τα ΜΜΕ κρύβουν το πρόβλημα της
ανεργίας κάτω από το χαλί. Σ’ αυτό όμως συνεργούν και οι ίδιοι οι
άνεργοι με την παθητική τους στάση. Η ντροπή και οι ενοχές είναι
συναισθήματα συνυφασμένα με την ψυχολογία του κάθε άνεργου και
συμβάλλουν στην απομόνωσή του προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο. Αυτό έπρεπε
να σπάσει. Έπρεπε οι άνεργοι να μιλήσουν, να γράψουν, να εκφραστούν.Ο
απώτερος στόχος είναι η αυτοοργάνωση των ανέργων. Δεν μπορεί ενάμιση
εκατομμύριο άνθρωποι (πολύ περισσότεροι αν βάλεις στο λογαριασμό και τις
οικογένειές τους) να κάθονται στη γωνιά τους και να υποφέρουν χωρίς να
κουνιέται φύλλο. Δεν γίνεται το πολιτικό σύστημα να προβάλλει ένα
πλασματικό success story, που μπορεί μεν να μην το πιστεύει κανείς αλλά
γίνεται το άλλοθι ώστε να παρατείνεται και να βαθαίνει η ανθρωπιστική
κρίση και κανείς να μην κουνάει το δαχτυλάκι του για ν’ αλλάξουν οι
κοινωνικές προτεραιότητες. Την αλλαγή των κοινωνικών προτεραιοτήτων
μπορούν να την επιβάλουν μόνο οι ίδιοι οι άνεργοι, εφόσον δράσουν
συλλογικά και συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους.
Πόσο δύσκολο
ήταν να επιλέξει κανείς 155 ιστορίες από τις 2000 συνολικά που έχουν
αναρτηθεί στο διαδικτυακό "Ημερολόγιο ενός ανέργου";
Δύο
χιλιάδες ιστορίες είχαν αναρτηθεί στο imerologioanergou.gr από τις αρχές
Απριλίου που πρωτοβγήκε στον αέρα μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου, όταν
αποφάσισα αυθαίρετα να κλείσω τον κύκλο της συλλογής του υλικού για το
βιβλίο. Αλλιώς το βιβλίο δεν θα έβγαινε ποτέ. Από τότε, βέβαια, οι
ιστορίες έχουν ξεπεράσει τις 2.500 και το κοντέρ γράφει συνέχεια.
Η
διαδικασία της επιλογής ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Το υλικό ήταν θηριώδες
και οι ιστορίες είχαν στη συντριπτική πλειοψηφία τους κάτι σημαντικό να
μας πουν, κάτι να αποκαλύψουν. Άλλωστε, πέρα από τις 155 ιστορίες που
δημοσιεύονται αυτούσιες, στο βιβλίο έχουν αξιοποιηθεί μικρά
χαρακτηριστικά αποσπάσματα και ατάκες από εκατοντάδες άλλες ιστορίες, τα
οποία έχουν διυλιστεί στα δικά μου συνδετικά κείμενα.
Επρόκειτο
λοιπόν για μεγάλο όγκο δουλειάς και για μια σειρά ατέλειωτες
σπαζοκεφαλιές η προσπάθειά μου να τιθασεύσω όλο αυτό το μοναδικό υλικό.
Σπάραζε η καρδιά μου όταν αποφάσιζα να κόψω τελικά ένα κείμενο. Ήξερα
πολύ καλά, σε αντίθεση με τους κυβερνώντες, ότι πίσω απ’ αυτό βρίσκονταν
άνθρωποι, δεν επρόκειτο για ψυχρές λέξεις και αριθμούς. Αλλά από την
άλλη, δεν γινόταν αλλιώς. Το βιβλίο έπρεπε εξ ορισμού να αποτελέσει μια
καινούρια σύνθεση του υλικού, αλλιώς θα μπαίναμε στο σάιτ και θα
διαβάζαμε όλα τα κείμενα ως έχουν.
Πέρα από την επιλογή (των 155
ολόκληρων κομματιών αλλά και των πολύ περισσότερων αποσπασμάτων),
χρειάστηκε να κάνω και άλλες πολλές δουλειές. Από απλές διαδικασίες
γραμματειακής διαχείρισης του υλικού μέχρι την κατηγοριοποίησή του, τη
δόμησή του με τέτοιον τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται αφηγηματικός ρυθμός,
εναλλαγές, ακόμα και ανατροπές του συναισθηματικού τοπίου. Η παρεμβολή
των δικών μου είκοσι προσωπικών συνδετικών κειμένων που γράφτηκαν ειδικά
για το βιβλίο υπηρετούν και αυτό το σκοπό.